Zomertijd – Wintertijd
Of Engelse tijd?
Focus-Tags: Mensen.
Chronobioloog Marijke Gordijn, Rijksuniversiteit Groningen
De Zomertijd, waarbij de klok een uur vooruit gaat, start op de laatste zondag van maart en duurt tot de laatste zondag van oktober. 25% van de Nederlanders heeft er in meer of mindere mate last van. Omdat deze mensen, soms weken lang, later in slaap vallen, bouwen ze een slaap tekort op. Met soms ernstige gevolgen.
Daarom wordt er al jaren gepraat over een nieuwe, permanente zomer- dan wel wintertijd. Mevrouw Gordijn stelt voor dat we voor de Engelse tijd gaan.
Voor de Engelse tijd gaan klinkt heel logisch, dat is de West-Europese tijd waar Nederland vroeger bij hoorde.
Tot 1940 had Nederland de West-Europese tijd.
Heel lang bestond er geen nationale tijd, we gebruikten de zon als klok. Om 12 uur middags stond de zon op z’n hoogst. Maar omdat de zon beweegt was het dus niet overal tegelijk 12 uur in Nederland.
Dat was geen probleem toen we nog niet veel met andere provincies te doen hadden, maar naarmate er meer samengewerkt werd, werd het ook belangrijker dat de tijd door heel Nederland hetzelfde was. Op deze manier kwam de trein voor iedereen om 12 uur aan in Amsterdam. Voor iemand uit Enschede was het dan eigenlijk al 12.10. Zo ontstond de ‘Amsterdamse tijd’. Om 12 uur stond de zon dan op de hoogste stand in Amsterdam.
Deze Amsterdamse tijd werd op 1 mei 1909 ingevoerd en gebruikten we tot 16 mei 1940. Deze tijd liep zo’n 20 minuten voor op onze huidige tijd. 12 uur nu was toen 12.20 uur.
(UTC +1 tijdens de wintertijd, Engeland in tijdzone UTC +0. (UTC=gecoördineerde wereldtijd, sinds 1972 onze standaardtijd. )
Tweede wereld oorlog schoof de tijdlijn op
Tijdens de Tweede wereld oorlog, op 16 mei 1940, moest Nederland opeens de tijd van het Duitse rijk gaan gebruiken. De Duitse Tijd, de Midden-Europese Tijd, UTC+1, zodat het in Nederland even laat zou zijn als in Duitsland. Om 12 uur staat de zon dan op haar hoogste stand in Berlijn.
Bovendien startte die dag de zomertijd, waardoor alle klokken dus in één keer een uur en veertig minuten vooruit gingen. 12 uur werd 13.40. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de zomertijd al door de Duitsers ingevoerd om kolen te besparen. Na de Tweede wereld oorlog is onze klok niet teruggezet naar de Amsterdamse tijd. In 1946 werd de zomertijd wel afgeschaft.
Oliecrisis en zomertijd
In Nederland is de zomertijd in 1977 weer ingevoerd omdat er een oliecrisis was. Het idee was energie te sparen door maximaal gebruik te maken van het zonlicht. Intussen is gebleken dat het nauwelijks energie bespaard. Maar intussen staat de zon tijdens zomertijd om 12 uur op haar hoogste punt in Litouwen, nog een stuk verder weg.
Zomertijd en biologische klok
Wetenschappers zijn het erover eens dat de zomertijd niet goed is voor onze biologische klok. Sommige mensen denken nog dat de biologische klok iets ’tussen de oren is’, maar dat is het ook letterlijk. Een deel van onze hersenen laat ons onbewust weten hoe laat het is aan de hand van het licht.
Maar ook je lichaam werkt op dat bioritme. Je bioritme bepaald bijvoorbeeld je lichaamstemperatuur, hormonen en je reactiesnelheid gedurende bepaalde momenten van de dag. Iedereen heeft een eigen bioritme, maar grofweg kun je dat onderverdelen in ochtend en avond mensen. De één presteert ’s morgens beter, de ander wat later op de dag. Dat zit in je genen, maar door te trainen kun je je biologische klok wel een beetje aanpassen.
Je biologische klok wordt ‘wakker’ van het zonlicht. De biologische klok wordt tijdens de zomertijd dus een uur terug gedwongen. Dan is het niet zo erg, want dan is het al licht. Maar als we een permanente zomertijd zouden aanhouden, dan is het midden winter tegen 10 uur pas licht. Dat maakt het verplichte opstaan voor werk ’s morgens vroeg erg lastig. Je biologische klok is dan niet voldoende ‘wakker’. En dat terwijl het ’s avonds langer licht is, waardoor je biologische klok te laat ‘gaat slapen’. Hierdoor slaap je minder en slechter. Dat is echt heel slecht voor je gezondheid. Oververmoeidheid, hart en vaatziekten en overgewicht zijn bijvoorbeeld gevolgen van te weinig slaap.
Aansluiten bij de Engelse tijd?
Als we naar de stand van de zon kijken hoort Nederland volgens mevrouw Gordijn meer thuis bij de West Europese tijd, UTC +0, Londen, dan bij de midden UTC +1, Berlijn. Dan zitten we ook weer in onze oorspronkelijke tijdzone. Overigens vallen de meeste van de Europese landen in de UTC +1 tijdszone.
Als we de West Europese tijd volgen, krijgen we een optimale hoeveelheid ochtendlicht en minder avondlicht.
Als ik het goed begrepen heb is het dan:
Rond 4 uur op z’n vroegst zon op in de zomer.
8.00 op z’n laatst komt zon op in de winter.
Rond 21.30 uur op z’n laatst onder in de zomer.
Rond 16 uur op z’n vroegst onder in de winter.
Correct me if I’m wrong! Ik ben een drama met cijfers :) Als dit uren zijn in ‘zomertijd’, gaat er zomers een uur af.
Optimale hoeveelheid ochtendlicht is relatief
Optimale hoeveelheid ochtendlicht is natuurlijk relatief. Het is ‘optimaal’, omdat dit aansluit op de Nederlandse standaard van vroeg opstaan om naar je werk te gaan.
Dat wil dus nog niet zeggen dat het optimaal aansluit op jouw eigen bioritme. Als je een avondmens bent, is rond 4 uur wakker worden van het licht geen pretje.
Ongeveer 10% van de Nederlanders is een extreem ochtendmens, 10% een extreem avondmens en de rest zit ergens in het midden.
Wat vind jij? Aansluiten bij de West Europese tijd op blijf je liever op de Midden Europese tijd?
(Baby) last van de overgang zomertijd
Voor je baby van een paar maanden (peuter en kleuter) bestaat er geen tijd en je kleintje trekt zich dus niets aan van onze Zomertijd. Een uur verschil kan voor zowel baby als ouders even aanpassen zijn.
Tot je oud bent kun je behoorlijk last hebben van de overgang naar de Zomertijd – Wintertijd.
Je kunt de overgang een beetje verzachten door:
- Als je werk dat toestaat te doen alsof de tijd niet veranderd is. Vooral fijn als je een baby hebt. Maar dat is niet voor iedereen mogelijk.
- Zorg dat je baby overdag in elk geval genoeg slaapt.
- Ga ‘stapsgewijs over’. Bijvoorbeeld vier dagen een kwartier vooruit.
- Ga zo snel mogelijk (met je baby) naar buiten als je wakker bent. Het licht stimuleert het aanpassen van de biologische klok. Is het echt niet mogelijk om direct naar buiten te gaan, ga dan dichtbij het raam zitten zonder vitrage of gordijnen, zodat je (baby) zoveel
- mogelijk natuurlijk licht opvangt. Mocht je dan nog last houden, dan kun je een speciale daglicht lamp overwegen.
and 
