Koudekiemers zaaien – Groenten eenjarigen bloemen en kruiden

Koudekiemers zijn planten die van nature een periode van koude stratificatie vereisen voordat ze kunnen kiemen. Dit betekent dat de zaden een bepaalde tijd een koude temperatuur nodig hebben om de kiemrust te doorbreken en het zaad kan kiemen. Door je zaden een koude stratificatie te geven boots je de natuurlijke omstandigheden na die de zaden in de tuin zouden krijgen, zoals winterse kou en nattigheid. Door deze behandeling denkt het zaad dat de winter voorbij is en dat het tijd is om te ontkiemen zodra de dagen weer langer worden.

Koudekiemers hebben deze speciale behandeling nodig omdat het helpt om te overleven in hun natuurlijke omgeving. In je tuin vallen de zaden van koudekiemende planten vaak in de herfst op de grond. Tijdens de winterperiode zorgt de kou ervoor dat de zaden geschikt zijn voor kieming vlak voordat de lente aanbreekt. Door de koude stratificatie na te doen in de koelkast, kun je de zaden geven wat ze in de natuur ook zouden krijgen.

Heb je er wel eens bij stil gestaan waarom zaden niet direct kiemen als ze op de grond vallen? Dat komt omdat:

1. Deze zaden een beschermend laagje of een zaadhuls hebben die voorkomt dat ze direct kiemen. Deze laag is soms erg hard en dat vertraagt de kieming en beschermt het zaad tegen ongunstige omstandigheden.
2. In veel zaden zit een ‘ingebouwde’ periode van kiemrust. Zelfs al zijn de omstandigheden gunstig in de herfst, dan nog gaan de zaden niet kiemen. Deze kiemrust zorgt ervoor dat de zaden niet ontkiemen tijdens een ongunstige periode, zoals koude winters of droge omstandigheden.
3. Elke plantensoort groeit in een bepaalt seizoen. Zaden wachten bijvoorbeeld tot het voorjaar of de zomer om te kiemen, omdat de omstandigheden dan precies goed zijn voor die plant om te groeien.

Waarom sommige zaden geen stratificatieperiode nodig hebben om te kiemen:

1. Plantensoorten in milde klimaten. Zonder strenge winters, waardoor stratificatie niet nodig is voor kieming.
2. Sommige zaden hebben een dunne zaadhuls die gemakkelijk water doorlaat, waardoor ze snel kunnen kiemen en chemische remmers die kieming remmen.
3. Planten die maar kort bloemen moeten snel kiemen en groeien, waardoor stratificatie overbodig is.
4. Zaden die geen stratificatie nodig hebben, verspreiden zich ook door dieren of door de wind. Hierdoor komen ze gemakkelijker op een goede plek waar ze direct kunnen ontkiemen.

Er is een verschil tussen koude stratificatie en koudekiemen en het is een handig ‘weetje’ bij dit verhaal.

Koude stratificatie is eigenlijk het proces waarbij je zaden in een koude omgeving plaatst, meestal in de koelkast, gedurende een bepaalde periode. Hoe lang dat moet is per plant weer verschillend. Dit simuleert de winteromstandigheden die de zaden in het wild zouden tegenkomen. Tijdens deze koude periode ‘rust’ het zaadje als het ware, en dit helpt om de kiemrust te doorbreken. Het zaadje denkt dan: “Oké, winter is voorbij, tijd om te groeien!”

Koudekiemers zijn planten waarvan de zaden niet alleen een koude stratificatie nodig hebben, maar ook moeten kiemen bij lagere temperaturen. Dus niet alleen hebben ze die koudeperiode nodig om uit hun kiemrust te ontwaken, maar ze moeten ook daadwerkelijk ontkiemen bij koelere temperaturen.

Dus eigenlijk is koude stratificatie het proces om de kiemrust te doorbreken door de zaden koud te laten worden, terwijl koudekiemers de zaden zijn die niet alleen die koude stratificatie nodig hebben, maar daarnaast ook moeten ontkiemen bij koelere temperaturen.

Het is een beetje als een winterslaap voor plantenzaden, maar dan eentje die ervoor zorgt dat ze klaar zijn om te ontkiemen zodra het weer warmer wordt! Slim toch?

Met deze lijsten van groenten tot eenjarigen en bloemen, weet je precies welke koudekiemende planten in je tuin groeien. Veel plezier van het zaad dat nu opkomt!

Nu je meer weet over wat koudekiemers zijn en waarom ze deze speciale behandeling nodig hebben, kun je zelf koudekiemende zaden zaaien. Gelukkig is het proces niet zo moeilijk als het lijkt. Hier zijn de stappen die je kunt volgen.

Begin met het verzamelen van de zaden van de koudekiemende planten die je wilt zaaien. Deze zaden kunnen afkomstig zijn van je eigen tuin, van vrienden of bij een ruilbeurs. Zaad uit een zakje heeft een koude stratificatie gehad, daar hoef je niets te doen.

Ingewikkeld woord voor iets gemakkelijks. Zaai de zaden in een vochtige basis, zoals zand of vermiculiet, en bewaar ze in de koelkast. Zorg ervoor dat het vochtig blijft tijdens de stratificatieperiode. Hoe lang dat duurt is afhankelijk van de plantensoort.

Na de stratificatieperiode kun je de zaden zaaien volgens de aanbevolen methode voor elke plantensoort. Zorg ervoor dat je de zaai-instructies goed opvolgt wat betreft zaaidiepte, zonlicht en bodemtype en geef regelmatig voorzichtig water.

Sommige zaden zijn te klein om ze gemakkelijk uit het zand te halen na de stratificatieperiode. Kleinere zaden kun je in een zeef scheiden van het zand.

Je kunt ook zaaien op een dun laagje zand en dan et hele mengsel van zand en zaden gebruiken bij het zaaien. Daarna kun je de zaden eventueel nog bedekken met een heel dun laagje potgrond.

Hier zijn uitgebreide lijsten van koudekiemende groente, eenjarigen, bloemen en kruiden die in Nederland gekweekt kunnen worden. Er mist vast wel wat, fijn als je me mailt met een aanvulling!

1. Aardappel (Solanum tuberosum)
2. Andijvie (Cichorium endivia)
3. Boerenkool (Brassica oleracea var. sabellica)
4. Bloemkool (Brassica oleracea var. botrytis)
5. Broccoli (Brassica oleracea var. italica)
6. Chinese kool (Brassica rapa subsp. pekinensis)
7. Courgette (Cucurbita pepo subsp. pepo)
8. Doperwt (Pisum sativum)
9. Groene asperge (Asparagus officinalis)
10. Groene kool (Brassica oleracea var. capitata)
11. Kardoen (Cynara cardunculus)
12. Knolselderij (Apium graveolens var. rapaceum)
13. Kohlrabi (Brassica oleracea var. gongylodes)
14. Koolraap (Brassica napus subsp. rapifera)
15. Kropsla (Lactuca sativa)
16. Mais (Zea mays)
17. Paprika (Capsicum annuum)
18. Pastinaak (Pastinaca sativa)
19. Prei (Allium porrum)
20. Radijs (Raphanus sativus)
21. Raapstelen (Brassica rapa subsp. rapa)
22. Rettich (Raphanus sativus var. sativus)
23. Rode biet (Beta vulgaris subsp. vulgaris)
24. Rucola (Eruca sativa)
25. Savooiekool (Brassica oleracea var. sabauda)
26. Selderij (Apium graveolens var. dulce)
27. Snijboon (Phaseolus vulgaris)
28. Spinazie (Spinacia oleracea)
29. Spruitjes (Brassica oleracea gemmifera)
30. Tuinboon (Vicia faba)
31. Ui (Allium cepa)
32. Veldsla (Valerianella locusta)
33. Winterpostelein (Claytonia perfoliata)
34. Wortel (Daucus carota subsp. sativus)
35. Witlof (Cichorium intybus var. foliosum)
36. Witte asperge (Asparagus officinalis)
37. Witte kool (Brassica oleracea var. capitata)
38. Zeekool (Crambe maritima)

1. Afrikaantje (Tagetes)
2. Aster (Aster)
3. Borage (Borago officinalis)
4. Cosmea (Cosmos bipinnatus)
5. Duizendschoon (Dianthus barbatus)
6. Goudsbloem (Calendula officinalis)
7. Judaspenning (Lunaria annua)
8. Klaproos (Papaver rhoeas)
9. Korenbloem (Centaurea cyanus)
10. Kruipende Zonnebloem (Helianthus annuus)
11. Lathyrus (Lathyrus)
12. Leeuwenbekje (Antirrhinum majus)
13. Lobelia (Lobelia erinus)
14. Nigelle (Nigella damascena)
15. Oost-Indische kers (Tropaeolum majus)
16. Papaver (Papaver)
17. Petunia (Petunia)
18. Phacelia (Phacelia tanacetifolia)
19. Pronkerwt (Lathyrus odoratus)
20. Viooltje (Viola)
21. Vlijtig liesje (Impatiens walleriana)
22. Vingerhoedskruid (Digitalis purpurea)
23. Vlas (Linum)
24. Zinnia (Zinnia elegans)
25. Zonnebloem (Helianthus annuus)

1. Anemoon (Anemone)
2. Astilbe (Astilbe)
3. Duizendknoop (Persicaria)
4. Duizendschoon (Dianthus barbatus)
5. Ezelsoor (Stachys byzantina)
6. Goudaardbei (Waldsteinia ternata)
7. Goudsbloem (Calendula officinalis)
8. Hemelsleutel (Sedum)
9. Hosta (Hosta)
10. Iris (Iris)
11. Japanse anemoon (Anemone hupehensis)
12. Juffertje in het groen (Nigella damascena)
13. Judaspenning (Lunaria annua)
14. Kaasjeskruid (Malva)
15. Klaproos (Papaver)
16. Korenbloem (Centaurea)
17. Krokus (Crocus)
18. Lievevrouwebedstro (Galium odoratum)
19. Lupine (Lupinus)
20. Margriet (Leucanthemum)
21. Oost-Indische kers (Tropaeolum majus)
22. Pioenroos (Paeonia)
23. Pulmonaria (Pulmonaria)
24. Salie (Salvia)
25. Sedum (Sedum)
26. Sneeuwklokje (Galanthus)
27. Sterhyacint (Scilla)
28. Tuinanjers (Dianthus)
29. Vingerhoedskruid (Digitalis)
30. Vrouwenmantel (Alchemilla)

1. Bieslook (Allium schoenoprasum)
2. Bernagie (Borago officinalis)
3. Bonenkruid (Satureja)
4. Citroenmelisse (Melissa officinalis)
5. Dragon (Artemisia dracunculus)
6. Dille (Anethum graveolens)
7. Goudsbloem (Calendula officinalis)
8. Karwij (Carum carvi)
9. Komkommerkruid (Borago officinalis)
10. Koriander (Coriandrum sativum)
11. Lavendel (Lavandula)
12. Marjolein (Origanum majorana)
13. Munt (Mentha)
14. Peterselie (Petroselinum crispum)
15. Roomse kamille (Chamaemelum nobile)
16. Rozemarijn (Rosmarinus officinalis)
17. Salie (Salvia officinalis)
18. Selderijblad (Apium graveolens)
19. Stevia (Stevia rebaudiana)
20. Tijm (Thymus)
21. Valeriaan (Valeriana officinalis)
22. Venkel (Foeniculum vulgare)
23. Winterharde rozemarijn (Rosmarinus officinalis ‘Arp’)

Met deze lijsten weet je precies welke koudekiemende planten in je tuin groeien. Nu je weet hoe je koudekiemende zaden behandelt willen worden voor het zaaien, kun je genieten van je zorgvuldig bewaarde zaadjes. Veel plezier met tuinieren en zaaien!